Budowa i biomechanika racicy

Prawidłowo zbudowane i wykształcone racice mają dobrze uformowaną puszkę racicową, silną podeszwę i gładki róg ścienny z widocznymi pierścieniami wzrostu. Puszka racicowa stanowi trwałą osłonę tkanek miękkich i kości palca oraz chroni je przed urazami, wysuszeniem, przegrzaniem i bakteriami środowiskowymi.

Róg racicowy, dzięki leżącej pod nim skórze właściwej (tworzywo), stale rośnie, średnio od 4-8 mm na miesiąc. W warunkach naturalnych róg racicowy u dzikich zwierząt nie wymaga korekcji, bo jest stale ścierany. U zwierząt hodowlanych ta równowaga jest zachwiana, gdyż małe zużycie rogu nie jest w stanie ograniczyć jego przyrostu. Często jednak, z uwagi na twarde, zimne i wilgotne podłoże, przyrasta szybciej i jest to róg słabszej jakości. Jakość rogu jest cechą specyficzną każdego segmentu racicy i stanowi wypadkową przystosowania się rogu do różnych wymagań biomechaniki różnych obszarów puszki racicowej. Duży wpływ na jakość rogu ma skład budulca wewnątrzkomórkowego, a przede wszystkim rodzaj i jakość białek keratynowych (cystyna, metionina, histydyna) i ich wzajemne powiązania chemiczne. Odbywa się to przy udziale witamin A, D, E i H (biotyna), a także mikro i makro elementów (Ca, B, Se, Zn, Cu, Mn, S).

Róg powstaje w trzech fazach:

1. Proliferacji – stała produkcja nowych komórek,

2. Keratynizacji – dojrzewanie komórek,

3. Rogowaceniu – obumieranie.

Puszka zbudowana jest z czterech segmentów:

1. Obwódka (koronka),

2. Ściana: segment koronowy i ścienny,

3. Podeszwa,

4. Piętka (opuszka).
   Obwódka to cienki pasek szerokości 1,5-2 cm biegnący dookoła racicy od owłosionej skóry pęciny do ściany. Jest to niezależny segment spełniający rolę termoregulatora.

Fot.1 Puszka racicowa

Ściana:

• Segment koronowy – produkowany jest przez brodawki skóry właściwej (tworzywo) pokryte warstwą rozrodczą naskórka odpowiedzialną za wytworzenie rureczek, które biegną równolegle i podłużnie do ściany racicy. Ilość rureczek decyduje o stabilności biomechanicznej ściany, ponieważ nacisk mechaniczny skupia się na tym obszarze tworząc od strony podeszwowej racicy krawędź nośną. Między rureczkami znajduje się róg nieupostaciony bogaty w glikoproteiny.

• Segment ścienny – wytwarzany przez zachodzące na siebie płytki skóry i blaszki naskórka. Na zewnątrz puszki racicowej róg ścienny nie jest widoczny, ponieważ pokrywa go róg koronowy, który rośnie dystalnie od obwódki w dół ściany. Między płytki i blaszki dokładnie dopasowują się włókna kolagenowe, naczynia krwionośne i nerwy. Obszar ten jest połączony mocno z kością racicową i bardzo wrażliwy na zaburzenie mikrokrążenia. Struktury te tworzą tzw. przedni system podporowy kości racicowej, co pozwala na niewielkie ruchy amortyzacyjne.

Fot.2 Płytki

Fot.3 Blaszki

Podeszwa

Róg podeszwy produkowany jest przez brodawki tworzywa podeszwowego i rośnie skośnie w kierunku szczytu. Ilość rureczek jest o wiele mniejsza niż w rogu ściennym, a przestrzeń między rureczkami wypełniona jest przez twardy róg bogaty również w glikoproteiny. Połączenie rogu ściennego z podeszwowym nazywamy linią białą, jest to róg segmentu ściennego, rureczkowy i listewkowy. Ta przestrzeń jest bardzo elastyczna i podatna przy tym na pęknięcia oraz wnikanie ciał obcych (np. kamienie, piasek). Uszkodzenie ciągłości linii białej, tak przez czynnik mechaniczny, jak i w wypadku zapalenia tworzywa, skutkuje wrzodami linii białej. Zmiany te leczą się długo i niekiedy z wątpliwym rokowaniem.

Piętka (opuszka)

Łączy się z koroną oraz przyosiową i odosiową ścianą oraz podeszwą. W tym fragmencie wyróżniamy dwa obszary:

1. Opuszka twarda – róg twardy, ułożony skośnie przyosiowo, kruchy.

2. Opuszka miękka – róg kolisty, miękki, elastyczny. Bierze udział w przenoszeniu obciążeń i amortyzacji - miejsce predysponujące do powstawania wrzodów Rusterholza.

Fot.4 Budowa anatomiczna

Wnętrze puszki racicowej wyścielone jest przez skórę właściwą i warstwę rozrodczą naskórka (tworzywo), mocno unaczynione i unerwione. Uszkodzenia mechaniczne oraz stany zapalne tworzywa powodują upośledzenie mikrokrążenia (odżywianie rogu) oraz silną bolesność. W okolicach piętki tworzywo przechodzi w tkankę łączną sprężystą z trzema warstwami tkanki tłuszczowej. Te struktury łącznie z rogiem opuszki spełniają rolę amortyzacji i rozpraszają siłę nacisku. Podczas ruchu zwierząt naczynia krwionośne kurczą się i rozszerzają, co wspomaga przepływ krwi przez tworzywo.

W okolicach korony na ścianie przedniej mieści się główna przepompownia krwi – poduszeczka korony obejmuje sieć żył zawierających zastawki, które regulują przepływ krwi z palca do krążenia obwodowego. Mechanizm jest taki, że podczas I fazy kroku, kiedy krowa opuszką dotyka podłoża, ściana przednia racicy minimalnie się zapada, co daje możliwość wypełniania poduszeczki krwią.

Dwa systemy podporowe kości racicowej:

• Aparat podporowy palca

• System podporowy kości racicowej

Prawidłowe działanie obu systemów zależy od ciągłości i jakości włókien kolagenowych. Aparat podporowy palca to płytki i blaszki (segmentu ściennego tworzywa), ale również włókna kolagenowe biegnące od blaszek skóry właściwej z jednej strony do szczelin w kości racicowej w drugiej.

Pozostałe elementy

Kość racicowa – jest cała schowana w puszce racicowej i łącznie z bloczkem bliższym kości koronowej tworzy staw racicowy, który często ulega zakażeniu przy rozległych stanach zapalnych tworzywa.

Dwa główne ścięgna, które decydują o stabilności aparatu zawiasowo-ruchowego to ścięgno mięśnia prostownika palca zewnętrznego oraz ścięgno mięśnia zginacza palców głębokiego. Uszkodzenia tych ścięgien oraz stawu racicowego skutkują trwałym przemieszczeniem kości racicowej degradując pozostałe struktury anatomiczne.

A jak poruszają się krowy?

Krowa porusza się długimi pewnymi krokami, z głową w dół, balansując ciałem. Umieszcza tylnie racice w miejscu przednich z tej samej strony. Na śliskich powierzchniach następuje jednak zmiana pewności kroku i krowa stawia tylnie kończyny na zewnątrz śladów przednich zmieniając przy tym tempo i długość kroku oraz podnosi głowę do góry.

Artykuł ukazał się w ogólnopolskim czasopismie specjalistycznym BYDŁO, wyd. 6/2012

tech. wet. Jan P. Weihs