Stara nowa obora

Piękne obory, można by rzec pałace dla krów, są ich tysiące. Z wyglądu niczym nie przypominają starych obór popegeerowskich. Wewnątrz każdej obory toczy się również życie, którego gołym okiem nie widać: to świat grzybów, wirusów, bakterii.

A w środku? Ruszta, beton, rury, przegrody, ciągi komunikacyjne delta, a między tym wszystkim leżące i stojące krowy.

Nawet „fachowcy” się tym wszystkim zachwycają. Wewnątrz każdej obory toczy się również życie, którego gołym okiem nie widać: to świat grzybów, wirusów, bakterii.

Biznes na plus zależy od tego, czy hodowcy zdają sobie sprawę z tego, że mają nieproszonych gości, czy raczej zaczynają się orientować, kiedy przybywa zapaleń wymion, dróg rodnych, schorzeń racic i komórek somatycznych. 10-12 lat temu, kiedy zaczęto wznosić te obiekty, główna przyczyna schorzeń racic leżała po stronie zaburzeń metabolicznych.

Większość od początku uczyła się hodowli bydła i zarządzania stadem. Dla niektórych fachowców to już historia, inni dalej się borykają z tymi problemami. Ale dla większości obór problem zmian skórnych w obrębie racic zaczyna być dominującą przyczyną kulawizn bydła.

Dlaczego?

Już na wstępie projektowania, w niektórych obiektach zapomniano o brodzikach do kąpieli racic, a kiedy ruszyła produkcja, trudno było dokonać zmian. Z tego też powodu zaistniała potrzeba montowania przenośnych kuwet, a niekiedy zrezygnowano i z tej formy kąpieli. Ci hodowcy, którzy korzystali i korzystają z usług firm z listy Krajowego Stowarzyszenia Korektorów i Terapeutów Racic, większych problemów nie mają. Ponieważ firmy te posiadają certyfikat, za którym idzie wiedza i fachowe doradztwo, ewentualne problemy można wówczas ograniczyć lub wyeliminować.

Kiedy 10 lat temu zasiedlano nowe obory racice wyglądały tak:

Opis: Róg podeszwy lity, opuszka pięknie wyprofilowana, piętka na wysokości 3-4 cm.

Większość hodowców nie zdawała sobie sprawy, że racice ich krów będą wyglądały tak:

Wszystkie segmenty rogu podeszwy (róg opuszki miękkiej, róg opuszki twardej i róg podeszwy) objęte są procesem gnilnym z widocznymi głębokimi kraterami.

Wygląd strony podeszwowej racicy po korekcji:

Opis: Obszar zaznaczony przedstawia proces gnilny opuszki, prawidłowe wymiary opuszki i piętki uległy zmianie.
Opuszka zdrowa bez zmian gnicia rogu. Wysokość piętki 3-4 cm.

Znajomość procesów chorobowych powoduje to, że racice z procesami gnilnymi modeluje się inaczej.

Z uwagi na dużą koncentrację zwierząt na małej przestrzeni, skutek jest taki, że wszystkie zwierzęta biorą udział w transporcie patogenów.

Jakość rogu jest cechą specyficzną każdego segmentu rogu racicy i stanowi wypadkową przystosowania się rogu do różnych wymagań biomechaniki różnych obszarów puszki racicowej. Na jego jakość ma wpływ rodzaj podłoża, zdolność wiązania wody, odporność na czynniki chemiczne i enzymy bakterii środowiskowych. Duże znaczenie ma skład budulca wewnątrzkomórkowego, a przede wszystkim rodzaj i jakość białek keratynowych (cystyna, metionina, histydyna) i ich wzajemne powiązania chemiczne.

Odbywa się to przy udziale witamin: A, D, E i H a także mikroelementów: Ca, P, Se, Zn, Cu, Mn, S. Szczególnie brak wapna z powodu hipokalcemii (u starszych krów z hipokalcemią subkliniczną) powoduje zmniejszenie aktywności transglutaminazy. Skutkiem tego powstaje róg słabszej jakości – niedostatecznie skeratynizowany. Przy zachwianej gospodarce mineralnej (Ca) dochodzi do powstawania osteofitów (narośli kostnych na kości racicowej na powierzchni podeszwowej), co w konsekwencji prowadzi do miażdżenia tworzywa od środka. Jakość rogu ulega zmianie lub jest silnie obniżona przez czynniki środowiskowe tj. dużą wilgotność, kałomocz, bakterie keratolityczne.

Świeży kałomocz wypłukuje substancje międzykomórkowe, a długotrwałe jego działanie powoduje utratę czynnościową i strukturalną integralności komórek rogowych. W powstające mikropęknięcia wnikają bakterie, które swymi enzymami rozpuszczają substancje międzykomórkowe dalej. Obciążenia mechaniczne powodują powiększanie się mikropęknięć, co daje się zauważyć w postaci zmacerowanego rogu opuszki.

Oprócz zmian skórnych, kałomocz powoduje rozmiękanie rogu podeszwy, co jest bezpośrednią przyczyną powstawania podrażnienia tworzywa racicowego, które produkuje róg szybciej i niedostatecznie skeratynizowany. Skutkiem tego mogą być zmiany rogu podeszwy od wrzodów do ochwatów mechanicznych włącznie. W tym momencie bakterie są wszędzie, na skórze, na stanowiskach, w ciągach komunikacyjnych.

Duża ilość kałomoczu w boksach i na okólnikach jest stałym czynnikiem patogenotwórczym, powodującym jednocześnie zmęczenie biologiczne obiektów.

W opinii obiegowej krążą różne synonimy tych samych chorób, tzn., truskawka, poziomka, choroba Mortellaro, zapalenie skóry, dermatitis – to po prostu zapalenia skóry lub po łacinie dermatitis digitalis.

W zależności od miejsca powstawania zmian chorobowych i działania czynnika czasu, choroba może dotyczyć paru, a niekiedy nawet 90 % krów w stadzie. W obecnej chwili większość obór ma problem z opanowaniem zmian skórnych, ponieważ w ostatnich latach brakuje słomy, która jest najlepszym materiałem biologicznym do zapobiegania powstawania schorzeń.

Kąpiele racic są najbardziej efektywnym sposobem profilaktyki i leczenia technopatii palców. Do najczęściej stosowanych preparatów należy formalina i siarczan miedzi. Należy jednak pamiętać, że formalina działa w temperaturze powyżej 12°C, a jej opary są rakotwórcze. Drugi skuteczny preparat to CuSo4.

Program naprawczy:

1. Używać przedzdajacza, a nie doić pod krowę.

2. Wyznaczyć w oborze miejsce do badania ginekologicznego krów, aby przy lewarowaniu płynów z macicy nie roznosić zakażeń bakteryjnych po całej oborze, a po badaniu miejsce to dokładnie zdezynfekować.

3. Wypychać obornik 2-3 razy dziennie, mechanicznie oczyszczać ruszta z możliwością wykorzystania robota do usuwania zanieczyszczeń.

4. Dezynfekować stanowiska legowiskowe i ciągi komunikacyjne z użyciem wapna hydratyzowanego codziennie (min. 2 razy w tygodniu).

5. Kąpiele racic wg ustanowionego harmonogramu - ma tu znaczenie częstotliwość, stężenie, oraz rodzaj preparatu.

6. Kąpiele racic u jałówek cielnych i krów zasuszonych.

7. Zakup jałówek na remont stada ze sprawdzonego źródła.

8. Usuwać wszystkie przeszkody, które powodują, że krowy się ślizgają.

9. Bieżący monitoring i leczenie.

10. Korekcje i profilaktykę schorzeń racic powierzyć firmom z certyfikatem Krajowego Stowarzyszenia Korektorów i Terapeutów Racic.

tech. wet. Jan Weihs